Grad Tuzla




NESTO VISE O OVOM PREKRASNOM GRADU Tuzla se nalazi na: 44 stepena i 33 minute geografske sirine 18 stepeni i 42 minute geografske duzine Povrsina: 30.235 ha ili 303 km2 Nadmorska visina: Izmedzu 200 i 760 m/nm Klima: Umjereno kontinentalna. Srednja godisnja temperatura 10,1 stepeni celzijusa Predhistorija: Arheoloaka istrazivanja utvrdila su postojanje velikog neolitskog naselja. Na sirem prostoru Tuzle zivjeli su Iliri, Kelti, Grci, Rimljani... U 7 stoljecu se trajno nastanjuju slavenska plemena. Historija: Srednjevjekovna Zupa Soli je ulazila u sastav Bosanske Drzave. Tuzlu su 1463. osvojili Turci, a 1878. Austro-Ugari. Od 1918. Tuzla je u sastavu Kraljevine SHS, odnosno Jugoslavije. Tuzla je 2.oktobra 1943. postala najveci oslobodjeni grad u Evropi. U drugom svjetskom ratu zivot je izgubilo preko 1000 Tuzlaka. Pokusaj srpske okupacije branitelji Tuzle su osujetili 15. maja 1992. godine. U toku rata zivote je izgubilo 800 boraca i preko 300 civila. Srpski zlocinci su 25.maja 1995, granatom ispaljenom sa Ozrena, na poznatom sastajalistu mladih, na Kapiji usmrtili 71 gradjanina. Prosjecna starosna dob zrtava nije prelazila 22 godine. Ubijeno je i dvogodisnje dijete. Svakog 25. maja u Tuzli se odrzava masovni komemorativni skup u spomen na zrtve rata. Politika: Tuzla je jedini grad u BiH u kome na izborima 1990. nisu pobijedile nacionalne stranke. Antinacionalisticki blok od cetiri stranke osvojio je 68% vlasti. Pobjeda je potvrdjena na izborima 1997. kada su Zdruzena lista '97 (Socijaldemokrati, MBO, HSS, Republikanci i SPP) i SDP osvojili 66,7% vlasti. Reprezent te politike od pocetka je opcinski nacelnik Selim Beslagic koji je 1997. nominiran za Nobelovu nagradu za mir. Opcina Tuzla potpisala je povelju o bratimljenju sa tri evropska grada: Bolonja (Italija), L'Hospitalitet (Spanija) i Osijek (Hrvatska). Opcina Tuzla je ukljucena u rad brojnih asocijacija: Konferencija mediteranskih gradova, Eurocities, FMCU (Svjetska konferencija ujedinjenih gradova), Gradovi za ljudska prava, Interregionalna saradnja Dunav-Drava-Sava. UNHCR je 17. jula 1998. Tuzlu proglasio Otvorenim gradom. Komunikacije: Tuzla je prema sjeveru povezana putem za Zupanju, prema auto-putu Beograd-Zagreb, te zeljeznicom do velikog srednjeevropskog cvorista u Vinkovcima; prema jugu putem Sarajevo-Mostar-Jadranska magistrala, odnosno zeljeznicom prema Splitu (Doboj-B.Luka) i prema luci Ploce (Doboj-Zenica-Sarajevo-Mostar); prema istoku i zapadu postoje solidne cestovne komunikacije. Tuzlanski Aerodrom otvoren je 10. oktobra 1998. godine. Pored servisa elektronske poste ZAMIR-TZ, funkcionira i servis interneta preko PTT BiH, kao i cvor univerzitetske akademske mreze. Na najpopularnijoj tuzlanskoj internet stranici o Tuzli, Tuzla Net-u http://www.tuzla.net mozete saznati sve o gradu Tuzli i njenim ljudima. Privreda i ekonomija: Zahvaljujuci bogatim nalazistima soli i uglja Tuzla je centar hemijske industrije i energetike. U Holding Sodaso su objedinjeni svi proizvodno-preradjivacki kapaciteti za eksploataciju i proizvodnju soli. Rudnici Kreka proizvode oko tri miliona tona uglja, a 80% koristi za rad Termoelektrane Tuzla, snage 800 MW, posljednjih decenija razvijana je i masinska industrija u Tvornici transportnih uredjaja, metalurska u Livnici, metalo-preradjivacka u Umelu, elektro-industrija u Eliru, Gradjevinska u Tehnogradu, Siporexu i Igminu, obucarska u Aidi, konfekcijska u Tuzku, prehrambena u Mljekari, Industriji kvasca Kvin, Pekari, Tuzlanskoj pivari, itd. Znacajan segment ekonomije cini i preko 2000 samostalnih privrednika, trgovaca, zanatlija, ugostitelja i drugo. Tonjenje: Pocetkom 20. stoljeca primijecene su prve povrsinske deformacije nastale usljed nekontroliranog eksploatiranja slane vode. Maksimalna deformacija do danas iznosi blizu 13 metara. Sruseno je preko 2700 stambenih jedinica, oko 67.000 m2 privrednih i oko 131.000 m2 javnih objekata. Oko 15.000 stanovnika preseljeno je iz ugrozenog podrucja. Ne postoji grad cije je lice na ovaj nacin ostalo bez svoje prepoznatljivosti. Sakralna arhitektura: Atik Behrambegova ili Sarena dzamija sagradjena je prva – 1545, a Hadzihasanova ili Carsijska dzamija 1548. godine. Turalibegova ili Poljska dzamija sagradjena je 1572, a krajem 16. stoljeca i Dzamija Huseina Causha, u narodu poznata kao Dzindijska dzamija. Kizler-Djevojacka ili Jalska dzamija po mnogima najljepsa po prvi put se spominje 1600. godine. Osvecenje temelja Srpske pravoslavne crkve obavljeno je u maju 1874, a gradnja je zavrsena u avgustu 1882. godine. Rimokatolika crvka sagradzena je 1893. godine. Porusena je 1987. usljed deformacija izazvanih slijeganjem terena. Izgradnja Franjevackog samostana Svetog Petra i Pavla zapoceta je 1983 godine. Kultura: Pisci: U Tuzli je zivio i stvarao jedan od prvih bh knjizevnika, najveci pjesnik alhamijado knjizevnosti i prvi leksikograf slavenskog juga – Muhamed Hevai Uskufi (1601-1651). Njegova najcesce spominjana pjesma je Poziv na viru, kojom poziva sve sunarodnjake na bratstvo i toleranciju. Uskufijev Bosansko-turski rijecnik Makbul-i 'aryf drugi je rijecnik u evropskoj kulturnoj istoriji. Drugi znacajan pisac ovog perioda je Stjepan Matijevic (1580-1654), koji je u Rimu stampao svoje djelo Ispoviedaonik. Najmarkantija knjizevna pojava Tuzle je Mesa Selimovi (1910-1982), iji su romani Dervis i smrt (1966) i Tvrdzava (1969) prevedeni na dvadesetak svjetskih jezika. Biblioteke: pretpostavlja se da se prve biblioteke postojale u 17. stoljecu pri Behrambegovoj medresi i pri franjevackim samostanima. Danasnja narodna i univerzitetska biblioteka opsluzuje oko 100.000 korisnika i ima preko 200.000 bibilioteckih jedinica. Muzeji: Muzej istocne Bosne posjeduje etnolosku, istorijsku, biolosku, numizmaticku i umjetnicku zbirku. Medju 50.000 eksponata sacuvani su tragovi kontinuiteta od 6500 godina zivota u tuzlanskom kraju. Muzej solarstva, koji postoji u okviru Solane, bastini foto-dokumentacionu gradju o istorijatu solarstva. Arhiv: Historijski arhiv Tuzla posjeduje 102 fonda i 22 zbirke, a ukupna kolicina gradje iznosi 1500 duinskih metara. Najstarija arhivska gradja potice iz 17. stoljeca. Muzika: U Tuzli je 1886. osnovano prvo bosanskohercegovacko pjevacko drustvo. Pocetkom stoljeca djelovalo je vise kamernih grupa, te limeni orkestri Kreke i Vatrogasnog drustva. Drzavna niza muzicka skola otvorena je 1949, a srednja 1957. godine. Pedesetih je osnovan i Veliki jazz orkestar, pod rukovodjstvom prof. Mirka Duseka. Medju kulturno-umjetnikim drustvima koja bastine folklornu tradiciju izdvajaju se KUD Bosna i UKUD Zvonko Ceric. Devedesetih se kao najmarkantnija licnost muzickog zivota izdvaja kompozitor prof. Asim Horozic. Pozoriste: U Tuzli je 17. aprila 1898. osnovano prvo bosansko-hercegovacko pozoriste. Narodno pozoriste Tuzla u kontinuitetu radi od marta 1949. godine. Sezdesetih godina su pod krovom ove kuce djelovali Pionirsko pozoriste, Baletna skola i simfonijski orkestar. Casopis Pozoriste, kao jedinstvena teatarska revija u BiH, pokrenut je 1953. godine. Slikari: Iz Tuzle poticu i prvi skolovani bosanskohercegovacki slikari, Đordje Mihajlovic (Akademija u Minhenu) i Adela Ber (Akademija u Becu). Sredinom trece decenije u likovni zivot se ukljucuju Franjo Leder, Ismet Mujezinovic i Dragisa Trifkovic, cije stvaralastvo postaje dominantan cinilac duhovnosti grada. Iz Tuzle poticu i James Haim Pinto, jedan od vodecih americko-meksickih naturalista, i Kristijan Krekovic, slavni peruanski slikar. Historicari umjetnosti kao znacajnu pojavu likovnog zivota Tuzle izdvajaju djelo Mensura Dervisevica. Medjunarodna galerija portreta u Tuzli osnovana je 1964. godine. Mediji: Uz sarajevsko Oslobodjenje je najstariji zivi list u BiH. Najstarija lokalna radio-stanica u BiH je Radio-Tuzla. U tuzli danas radi 6 radio-stanica i 3 tv kuce. Skolstvo: Prvi organizirani oblici skolstva datiraju iz 17. stoljeca i vezani su za Behram-begovu medresu. Danas postoje 23 osnovne i 17 srednjih skola, sa oko 25.000 ucenika. Univerzitet u Tuzli je osnovan 1976, iako prvi oblici visokog skolstva datiraju iz 50-tih godina. Clanice Univerziteta su slijedeci fakulteti: Tehnoloski, Ekonomski, Medicinski, Rudarsko-geolosko-gradjevisnki, Defektoloski, Filozofski, Fakultet elektrotehnike i masinstva, Akademija dramskih umjetnosti, te vise instituta. Na univerzitetu se obrazuje blizu 6000 studenata, a nastavu drzi oko 600 nastavnika i saradnika. Zdravstvo: Prvi oblici organizirane zdravstvene sluzbe zabiljezeni su 1874, kada je otvorena Hastahana – prva tuzlanska bolnica. Danas je univerzitetski klinicki centar najveca zdravstvena ustanova na regiji, sa 43 organizacione jedinica, medju kojima devet zavoda i 13 klinika. UKC ima oko 1800 bolesnickih kreveta, oko 2400 zaposlenih, od cega preko 400 ljekara razlicitih specijalnosti. Dom zdravlja obavlja primarnu zdravstvenu zastitu. Sport: Organizirani oblici sportskog zivota u Tuzli datiraju iz 1904. godine. Danas djeluju 74 sportske organizacije, u 19 sportskih grana sa 6500 aktivnih sportista. Atleticari su ostvarili najvece uspjehe, osvojivsi desetine medalja na medjunarodnim takmicenjima. Zlatan Saracevic je bio evropski sampion i rekorder u dvoranskom bacanju kugle. Kosarkasice Jedinstva su 1989. osvojile evropsku sampionsku titulu, pobjedivsi u super finalu petostrukog prvaka Evrope – ekipu talijasnkog Prigmija. Stanovnistvo: 1991. - 131.618 stanovnika 1997. – oko 165.000 stanovnika Nacionalna struktura: Bosnjaci 62.669 ili 47,62% Srbi 20.271 ili 15,40% Hrvati 20.398 ili 15,49% Ostali 28.280 ili 21,49% Zene 66.804 Muskarci 64.814 Zaposleni 51.867 U privredi 41.611 Van privrede 10.256 Domacinstva 41.092 Stanovi 15.594 Porijeklo: Starosjedioci 72,7% Raseljena lica 27,3% (43.464) Gustina naseljenosti: 434 stanovnika po km2 UNHCR je 17. jula 1998. zvanicno priznao opcinu Tuzla kao OTVORENI GRAD.

GRAD TUZLA

.